تلاش های زیادی برای انجماد گامت های ماهی و آبزیان صدف دار انجام شده است. تشکیل بانک اسپرم در برخی از ماهی های مهم تجاری با موفقیت حاصل شده است. در آبزیان صدف دار به ویژه در میگوها، اگرچه انجماد اسپرم موفقیت آمیز بوده است، اما هیچ تلاشی برای تشکیل بانک های اسپرم صورت نگرفت. تحقیقات در زمینه انجماد تخم و جنین ماهی و آبزیان صدف دار، با موفقیت کمتری همراه بوده است. دلایل متعددی برای عدم موفقیت در انجماد تخمک/جنین ذکر شده است و موانع اصلی نفوذپذیری غشاء کم در تخم ها، حجم بالای زرده تخمک و وجود محفظه ها در جنین های در مراحل اولیه رشد است. این عوامل منجر به تشکیل کریستال یخ در طول فرآیند انجماد می شود. همچنین تخمک ها و جنین ها مستعد آسیب های سرمایی غیر مرتبط با آسیب کریستال یخ هستند. عده ای از محققین برخی دیگر از مشکلات را در پروتکل های کرایوبانک[1] تخمک/جنین گزارش کرده اند که به طور مفصل در مقاله حاضر مورد بحث قرار گرفته است. نیاز مبرمی به توسعه تکنولوژی کرایوبانک مناسب برای تخم/جنین ماهی به منظور افزایش تولید ماهی در شرایط اسارت وجود دارد. تلاش برای حفظ انجماد لارو جانوران آبزی چالش دیگری است که در گذشته نه چندان دور رخ داده است. هدف از بررسی حاضر، جمع آوری اطلاعات جامع در مورد تلاش هایی است که تاکنون در زمینه کرایوبانک تخم و جنین ماهی و نیز سایر آبزیان انجام شده است؛ سپس چالش های موجود در راستای برنامه ریزی تحقیقات آتی به منظور قابل دوام و مقرون به صرفه بودن این فناوری ارزیابی می گردد.

به منظور تعیین اثر دفعات تخم کشی و تراکم نگهداری تخم بر میزان ماندگاری تخم و لارو، از پنج گروه مولد قزل آلای رنگین گمان به دفعات متفاوت تخم کشی گردید. درصد ماندگاری و میزان رشد در مراحل مختلف، از باوری تا چشم زدگی، تخم گشایی و شنای آزاد لاروی برای هر گروه از مولدین به طور جداگانه بررسی شد. هم چنین، اثر تراکم های مختلف نگهداری تخم (چهار، هفت و ده هزار به ازای هر سینی) بر مراحل تکامل تخم تا تولید لارو با شنای آزاد در هر دسته از مولدین آزمایش گردید. پژوهش انجام شده به صورت فاکتوریل (3×3×5) در چارچوب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. نتایج نشان می دهد که میزان ماندگاری و رشد تخم و لارو با دفعات تخم کشی ارتباط بسیار تنگاتنگ دارد (P<0.05). به گونه ای که میزان ماندگاری و رشد لاروی، از باروری تا شنای آزاد لاروی برای مولدین با سه و چهار بار تخم کشی، نسبت به مولدین با یک بار، دو بار و پنج بار و بیش از آن، اختلاف معنی داری نشان می دهد (P<0.05). اگر چه میزان رشد لارو در تراکم های مختلف تفاوت معنی دار نداشت، ولی میزان ماندگاری از باروری تا شنای آزاد در مولدین مختلف، که تراکم چهار هزار تخم در هر سینی داشتند، نسبت به تراکم های هفت هزار و ده هزار تخم به طور معنی دار کمتر بود (P<0.05). بر پایۀ این یافته ها، چنین به نظر می رسد که مولدین با سه و چهار بار تخم کشی عملکرد بهتری نسبت به مولدین جوان و مسن تر دارند. هم چنین، نگهداری تخم در تراکم های کم می تواند عملکرد تخم بارور را در مراحل مختلف انکوباسیون کاهش دهد.

ساپرولگنیازیس، نوعی بیماری قارچی در ماهیان و تخمهای آنهاست که عامل آن، از قارچهای خانواده ساپرولگنیاسه می باشد (Noga, 2000). این قارچها اساسا در آبهای شیرین زندگی می کنند، اما بعضی از آنها می توانند شوری تا 2.8 قسمت در هزار را تحمل کنند (مخیر، 1374؛ آذری تاکامی، 1376). دستکاری ماهی، تغییر درجه حرارت، وجود آلودگی انگلی و افزایش بار مواد آلی امکان ابتلا به ساپرولگنیازیس را بیشتر می کند (Bruno & Wood., 1994).

در این تحقیق بیولوژی تکثیر مولدین و تکنیک پرورش لاروهای شانک زردباله در شرایط اسارت بررسی گردید. همچنین مراحل مختلف تکامل تخم و لاروها در یک دوره چهل و دو روزه شرح داده شد. قطر تخم های لقاح یافته بین 85/0-77/0 میلی متر بود. در دمای 20-19 درجه سانتیگراد تخم ها بعد از 32 ساعت تفریخ گردیدند. لاروهای تازه از تخم خارج گردیده، دارای میانگین وزنی 6/84 میکرو گرم و طول کل 87/1-76/1 میلی متر بودند. در پایان دوره چهل و دو روزه پرورش، لاروهای شانک زرد باله به وزن 5170 میکرو گرم و طول کل 6/12-1/12 میلی متر رسیدند. پر شدن کیسه شنای لاروها از هوا در طول هفته اول به خصوص از روز ششم بعد از تفریخ رخ داد. در این بررسی لاروها قادر به بلع و هضم روتیفر، ناپلی آرتمیا و خوراک فرموله استفاده شده بودند. در طول دوره پرورش تلفات بالایی حد فاصل بین روزهای بیستم تا سی ام بعد از تفریخ مشاهده گردید. میانگین بازماندگی لاروها در انتهای این آزمایش 43 درصد بود. تکنیک مناسب بکارگرفته شده جهت تغذیه مولدین و لاروها در این تحقیق منجر شد که تخم ریزی مولدین، پرورش و متامورفیسم لاروها به بچه ماهی در شرایط اسارات با موفقیت انجام پذیرد.

یکی از مهم ترین و پر استفاده ترین ترکیبات ضد قارچی مورد استفاده در مراکز تکثیر ماهی، مالاشیت گرین است. گزارشات متعددی در ارتباط با اثرات مسمومیت زا، موتاژن، تراتوژن و کارسینوژن مالاشیت گرین وجود دارد، با این حال گزارشی در مورد اثرات این دارو بر تخم گشایی ماهی کپور نقره ای وجود ندارد. به این منظور تکثیر مصنوعی ماهی کپور نقره ای انجام گرفته و 5 گروه 300 تایی از تخمهای آن انتخاب گردید. تخم ها به مدت یک ساعت در معرض غلظت های مختلف مالاشیت گرین (0.1، 0.2، 0.5 1 و 2 میلی گرم در لیتر) قرار داده شدند. حمام تخم ها با مالشیت گرین دوبار و به فاصله 10 ساعت انجام شد ضمنا یک گروه 300 تایی تخم نیز به عنوان شاهد (بدون حمام مالاشیت گرین) در نظر گرفته شد. پس از طی شدن دوره انکوباسیون تخم ها، میزان خروج لاروها در گروههای شاهد 0.1، 0.2، 0.5، 1 و 2 میلی گرم در لیتر بترتیب 26.33%، 27%، 23.66%، 25%، 19.66% و 15.33% بودند. بازماندگی های نهایی بچه ماهیان پس از جذب کیسه زرده نیز عبارت بود از: 23%، 24%، 19.66%، 20.33، 13.66% و 9.66%. مالاشیت گرین در گروههای مختلف باعث کاهش میزان خروج لارو و بازماندگی نهایی، ایجاد نقصان رشد و کاهش وزن و طول لاروها گردیده است که می تواند تاثیر سو مالاشیت گرین حتی با غلظت های پایین مانند 0.1 میلی گرم در لیتر را نشان دهد.

در مطالعه حاضر به منظور ارتقاء بازده تولید ماهی شانک باله زرد عربی Acanthopagrus arabicus به عنوان یکی از گونه های مناسب برای پرورش در قفس اثر تزریق هورمون های HCG، LHRH-A2، عصاره هیپوفیز کپور و ترکیبی از هیپوفیز کپور و LHRH-A2 بر روی مولدین ماده مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای هورمونی و گروه کنترل در سه تکرار انجام شد که در هر تکرار 30 قطعه ماهی با نسبت جنسیت 1 به 1 وجود داشت. میانگین وزن نرها و ماده ها به ترتیب 310 و 675 گرم بود. در هر تکراری ماهیان ماده دو بار با دوز مشابه در فاصله زمانی 24 ساعت تزریق شدند. تخم ریزی در تمامی تانک ها اتفاق افتاد. همه تیمارهای هورمونی سبب شدند تخم ریزی زودتر و در بازه زمانی کوتاه تری اتفاق بیافتد. هماوری نسبی در تیمار هورمون ترکیبی به طور معنی داری از بقیه تیمارها بالا تر بود اما گروه کنترل و HCG کمترین هماوری نسبی را داشت (05/0>p). درصد تخم های شناور در تیمارهای مختلف و گروه کنترل تفاوت معنی داری را نشان نداد. هم چنین بازماندگی لاروها در روزهای 10 و 35 بین تیمارهای هورمونی با گروه کنترل اختلاف معنی داری نداشت. در این مطالعه چالش گرسنگی روی لاروهای سه روزه انجام شد، به طوری که درصد بازماندگی لاروها در 12، 24، 36، 48، 60 و 72 ساعت بعد از شروع چالش محاسبه شد. درصد بازماندگی لاروها بعد از شروع چالش گرسنگی در تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری ثبت نشد. این مطالعه نشان داد که در القای تخم ریزی ماهی شانک زرد باله عربی، تزریق ترکیب هورمونی LHRH-A2 و CPE نسبت به هر کدام از این هورمون ها به تنهایی و هورمون HCG در ارتقاء کمیت تخم ها بدون تاثیر بر کیفیت آن ها موثرتر می باشد.

مطالعه اثر اندازه تخمک بر روند رشد، حجم کیسه زرده و درصد بازماندگی مراحل پیش لاروی و تغذیه آغازین لارو، تعداد 19 عدد مولد ماده تاسماهی ایرانی نشان داد که اندازه تخمک (قطر) بدست آمده از مولدین با طول کل، وزن و حجم کیسه زرده در هنگام تفریخ لارو دارای همبستگی مثبت است. همبستگی اندازه تخمک با طول کل لارو تازه تفریخ شده، 2، 4، 6، 8 و 10 روزه معنی دار است (P<0.05). علاوه بر آن اندازه تخم با حجم کیسه زرده لارو تازه تفریخ شده 2، 4، 6، 8 و 10 روزه همبستگی مثبت را نشان داد. نتایج بررسیهای آماری، همبستگی اندازه تخم با وزن لارو تازه تخم گشایی شده را معنی دار (P<0.05) و برای وزن لارو 10 روزه همبستگی معنی دار را نشان نداد (P≥0.05). همبستگی درصد تلفات دوره جذب کیسه زرده و دوره تغذیه فعال با قطر تخمک معنی دار نبود (P≥0.05). رابطه معنی داری بین طول کل مولدین با قطر تخمک مشاهده نشد (P≥0.05). میانگین تعداد تخمک در هر گرم برابر مقدار عددی 49.98 بود و همچنین میانگین قطر تخمک تازه لقاح یافته از هر مولد برابر 3.52 میلیمتر و میانگین تخم آب کشیده برابر 4.44 میلیمتر بود.

در این بررسی از مراحل تخم، لارو با کیسه زرده و لارو پس از تغذیه فعال تعداد 270 عدد نمونه در هر مرحله جهت جداسازی عوامل قارچی نمونه برداری گردید. به منظور شناسایی و شمارش فلور قارچی نمونه های تخم و لارو پس از تهیه سوسپانسیون و رقیق سازی، در شرایط استریل بر روی محیطهای کشت سابرودکستروز آگار (SDA) کورن میل آگار(CMA) حاوی کلرامفنیکل و جنتامایسین کشت داده شد. همچنین به منظور جداسازی و شناسایی ساپرولگنیا نیز از روش تهیه گسترش مرطوب و تلقیح بر روی محیط کشت گلوکز پپتون آگار (GP) بر اساس کلیدهای شناسایی و ساختار اسپورانژیوم استفاده گردید. در تخم قارچهای، پنیسیلیوم، کلادوسپوریوم، فوزاریوم، مخمر، موکور، آسپرژیلوس نایجر و پسیلومایسس و در آب انکوباسیون، قارچهای پنیسیلیوم، کلادوسپوریوم، فوزاریوم، آسپرژیلوس نایجر، موکور، پسیلومایسس و مخمر بترتیب با بیشترین فراوانی جداسازی شدند. همچنین در لارو با کیسه زرده بترتیب قارچهای کلادوسپوریوم، فوزاریوم، آلترناریا و مخمر و در آب پرورشی این لاروها قارچهای کلادوسپوریوم، پنیسیلیوم، فوزاریوم و آلترناریا بیشترین فراوانی را داشته اند. در لارو پس از تغذیه بیشترین فراوانی قارچها شامل کلادوسپوریوم، پنیسیلیوم، فوزاریوم، آلترناریا، مخمر، آسپرژیلوس فومیگاتوس و موکور و در آب پرورشی لاروهای با تغذیه فعال قارچهای کلادوسپوریوم، پنیسیلیوم، فوزاریوم، مخمر و آسپرژیلوس نایجر بوده است. در کلیه مراحل فوق قارچ ساپرولگنیا پارازیتیکا از تخم، لارو و آب جداسازی گردید. قارچهای کلادوسپوریوم، پنیسیلیوم، فوزاریوم، مخمر و ساپرولگنیا بطور مشترک در هر سه مرحله تخم، لارو با کیسه زرده و لارو با تغذیه فعال مشاهده شده اند. بین میانگین شمارش کلی پرگنه های قارچی تخم (51/3± 08/15) و آب (63/2±91/15) اختلاف معنی دار از نظر آماری مشاهده نشد (P>0.05). بین میانگین شمارش کلی پرگنه های قارچی لارو با کیسه زرده (05/1±33/5) و آب (11.77±2.39) نیز اختلاف معنی دار از نظر آماری مشاهده گردید (P<0.05). همچنین در مرحله لاروی (پس از تغذیه فعال) بین میانگین شمارش کلی پرگنه های قارچی لارو (46/12±32) و آب (79/12±11/31) نیز اختلاف معنی دار آماری مشاهده نگردید (P>0.05).

این پژوهش با هدف تعیین دمای مطلوب تفریخ تخم فرشته ماهی یا آنجل آب شیرین(Pterophyllum scalare)  انجام گرفت. برای انجام این تحقیق 6 تیمار بر حسب میزان درجه حرارت دوره انکوباسیون، به ترتیب با 24، 26، 28، 30، 32 و 34 درجه سانتی گراد، و هر تیمار با سه تکرار در نظر گرفته شدند. آماده سازی مولدین برای تخمریزی در مخازن 50 لیتری به مدت 35 روز ادامه یافت. در این مدت مولدین در دمای 1±28 درجه سانتی گراد،pH  بین 7.5 تا 8.3 و سختی کمتر از 10±170 میلی گرم در لیتر نگهداری شدند. تخم های حاصل به انکوباتور منتقل شدند و پس از پایان دوره انکوباسیون، چهار شاخص اصلی شامل طول دوره انکوباسیون، درصد تلفات، درصد تفریخ و میزان بچه ماهیان ناقص مورد بررسی و ثبت قرارگرفت. نتایج حاصل از این بررسی ها دمای مطلوب تفریخ تخم ماهی آنجل را 28 تا 30 درجه سانتی گراد تعیین نمود، به طوری که کاهش مطلوب طول دوره انکوباسیون همزمان با کاهش میزان تلفات، افزایش درصد تفریخ و کاهش میزان بچه ماهیان ناقص در دامنه دمایی مذکور مشهود بود. سایر نتایج بدین ترتیب بود که در دمای 34 درجه سانتی گراد تخم ها ظرف مدت 1.8± 60.9ساعت تفریخ گردیدند، که با سایر تیمارها اختلاف معنی داری داشت (P<0.05). نتایج نشان داد افزایش یا کاهش حرارت از دامنه دمایی مطلوب سبب افزایش معنی دار تلفات می گردد، به طوری که بیشترین میزان تلفات در دماهای 34 (با 5.6±34.7 درصد) و 24 درجه سانتی گراد (با 4.8±23.6 درصد) مشاهده شد .(P<0.05) بیشترین میزان تفریخ با 1.1±96.4 درصد و کمترین میزان بچه ماهیان ناقص با 0.3 درصد در 28 درجه سانتی گراد مشاهده شد.(P<0.05) می توان نتیجه گیری نمود که دمای مطلوب انکوباتور سبب کاهش مطلوب طول دوره انکوباسیون، کاهش تلفات، افزایش درصد تفریخ و جلوگیری از تولید بچه ماهیان ناقص می شود که به لحاظ بهره وری زمانی و اقتصادی برای کارگاه های تکثیر و پرورش مفید است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.